W trosce o bezpieczeństwo danych osobowych oraz ewentualną odpowiedzialność wójtów, burmistrzów i prezydentów miast za ich przekazanie Poczcie Polskiej S.A. bez podstawy prawnej, publikujemy projekt odpowiedzi na wniosek Poczty Polskiej S.A. o przekazanie danych ze spisu wyborców.
W ww. wniosku Poczta Polska S.A. powołuje się za art. 99 ustawa z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz. U. z 2020 r. poz. 695) oraz decyzję Prezesa Rady Ministrów z dnia 16 kwietnia 2020 r. znak: BPRM.4820.3.2020.
W naszej ocenie art. 99 zdanie pierwsze ustawy z dnia 16 kwietnia 2020 r. nie stanowi podstawy prawnej do przekazania Poczcie Polskiej S.A. danych ze spisu wyborców. Zgodnie z ww. przepisem operator wyznaczony w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe, po złożeniu przez siebie wniosku w formie elektronicznej, otrzymuje dane z rejestru PESEL, bądź też z innego spisu lub rejestru będącego w dyspozycji organu administracji publicznej, jeżeli:
- dane te są potrzebne do realizacji zadań związanych z organizacją wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
bądź - w celu wykonania innych obowiązków nałożonych przez organy administracji rządowej.
Przesłanki wymienione w art. 99 zdanie pierwsze ustawy z dnia 16 kwietnia 2020 r. zostały połączone spójnikiem „bądź” (spójnik odpowiadający dysjunkcji). Powyższe oznacza, że obowiązki nakładane na Pocztę Polską S.A. przez organy administracji rządowej (pkt 2 powyżej) nie mogą dotyczyć realizacji zadań, wymienionych we wcześniejszej części przepisu, związanych z organizacją wyborów (pkt 1 powyżej). Zgodnie z przytoczonym przepisem muszą to być „inne obowiązki” niż obowiązki „związane z organizacją wyborów”.
W stanie prawnym obowiązującym na dzień 23 kwietnia 2020 r. Poczta Polska S.A. nie mogła (i w dalszym ciągu nie może) realizować zadań związanych z organizacją wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, bowiem brak jest jakichkolwiek powszechnie obowiązujących przepisów, które nakładałyby na Pocztę Polską ww. obowiązek. Z kolei decyzja z dnia 16 kwietnia 2020 r. (znak: BPRM.4820.3.2020) nie nakłada na Pocztę Polską S.A. „innych obowiązków”, niż organizowanie tych wyborów, w związku z czym przepis art. 99 ustawy z dnia 16 kwietnia 2020 r. nie daje Poczcie Polskiej S.A. uprawnienia do otrzymania danych ze spisu wyborców w celu wykonania obowiązków wynikających z tej decyzji.
Decyzja z dnia 16 kwietnia 2020 r., znak: BPRM.4820.3.2020, została wydana z naruszeniem przepisów prawa. Jej podstawy nie stanowi art. 99 ustawy z dnia 16 kwietnia 2020 r., ale art. 11 ust. 2, w związku z art. 11 ust. 2a i ust. 3 ustawy z dnia z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2020 r. poz. 374, z późn. zm.). Zgodnie z tymi przepisami (w brzmieniu obowiązującym w dniu 16.04.2020 r.):
Art. 11.
2. Prezes Rady Ministrów, z własnej inicjatywy lub na wniosek wojewody, po poinformowaniu ministra właściwego do spraw gospodarki może, w związkuz przeciwdziałaniem COVID-19, wydawać polecenia obowiązujące inne, niż wymienione w ust. 1, osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej oraz przedsiębiorców. Polecenia są wydawane w drodze decyzji administracyjnej, podlegają one natychmiastowemu wykonaniu z chwilą ich doręczenia lub ogłoszenia oraz nie wymagają uzasadnienia.
2a. Wydając polecenie, o którym mowa w ust. 2, z własnej inicjatywy, Prezes Rady Ministrów może wyznaczyć ministra odpowiedzialnego za zawarcie umowy.
3. Wykonywanie zadań, o których mowa w ust. 2 i 2a, następuje na podstawie umowy zawartej z przedsiębiorcą przez:
1) Prezesa Rady Ministrów lub
2) wyznaczonego ministra, lub
3) właściwego wojewodę
– i jest finansowane ze środków budżetu państwa z części budżetowej, której dysponentem jest, odpowiednio, Szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, wyznaczony minister albo wojewoda.
Zgodnie z przytoczonym art. 11 ust. 2 Prezes Rady Ministrów może wydawać polecenia obowiązujące m.in. „inne, niż wymienione w ust. 1, osoby prawne”. Z art. 11 ust. 1 wynika natomiast, że: Wojewoda może wydawać polecenia obowiązujące wszystkie organy administracji rządowej działające w województwie i państwowe osoby prawne, organy samorządu terytorialnego, samorządowe osoby prawne oraz samorządowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej w związku z przeciwdziałaniem COVID-19. Polecenia podlegają natychmiastowemu wykonaniu. O wydanych poleceniach wojewoda niezwłocznie informuje właściwego ministra.
Ustawa z 2 marca 2020 r. nie zawiera własnej definicji „państwowej osoby prawnej”. W związku z tym należy sięgnąć do definicji „państwowej osoby prawnej”, zawartej w przepisach z dnia 16 grudnia 2016 r. o zasadach zarządzania mieniem państwowym (t.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 1302, z późn. zm.). Zgodnie z art. 3 ust. 3 pkt 2 tej ustawy: Państwową osobą prawną jest także spółka, której akcjonariuszami są wyłącznie Skarb Państwa lub inne państwowe osoby prawne. Z odpisu z Krajowego Rejestru Sądowego Poczty Polskiej S.A. wynika, że jedynym akcjonariuszem Poczty Polskiej S.A. jest: SKARB PANSTWA REPREZENTOWANY PRZEZ MINISTRA AKTYWÓW PANSTWOWYCH.
Z powyższego wynika, że w oparciu o art. 11 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 2.03.2020r. jedynym organem, który posiadał kompetencje do wydania polecenia Poczcie Polskiej S.A. był wojewoda. Możliwość wydawania poleceń przez wojewodę państwowym osobom prawnym wynika z art. 11 ust. 1. Jednocześnie w art. 11 ust. 2 wyraźnie wskazano, że Prezes Rady Ministrów może wydawać polecenia obowiązujące inne, niż wymienione w ust. 1, osoby prawne. Zatem kompetencje Prezesa Rady Ministrów nie obejmują możliwości wydawania poleceń państwowej osobie prawnej, jaką jest Poczta Polska S.A.
Zgodnie z art. 5 ust. 1 lit. a) i b) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (RODO) dane osobowe muszą być przetwarzane zgodnie z prawem, rzetelnie i w sposób przejrzysty dla osoby, której dane dotyczą („zgodność z prawem, rzetelność i przejrzystość”), a także muszą być zbierane w konkretnych, wyraźnych i prawnie uzasadnionych celach i nieprzetwarzane dalej w sposób niezgodny z tymi celami; dalsze przetwarzanie do celów archiwalnych w interesie publicznym, do celów badań naukowych lub historycznych lub do celów statystycznych nie jest uznawane w myśl art. 89 ust. 1 za niezgodne z pierwotnymi celami („ograniczenie celu”). Zgodnie z art. 5 ust. 2 rozporządzenia RODO: Administrator jest odpowiedzialny za przestrzeganie przepisów ust. 1 i musi być w stanie wykazać ich przestrzeganie („rozliczalność”). Za naruszenie przepisów w zakresie ochrony danych osobowych grożą sankcje karne, administracyjne i odszkodowawcze.
W tym stanie rzeczy wójt, burmistrz lub prezydent miasta nie może uczynić zadość wnioskowi Poczty Polskiej S.A. zawartemu w piśmie z dnia 23 kwietnia 2020r. znak PRZ.85.2020, gdyż w wiosek ten jest bezprawny.
radca prawny
Natalia Krupa
natalia.krupa@pwkp.pl
radca prawny
Rafał Wróbel
rafal.wrobel@pwkp.pl