Ustawa „antykryzysowa” znosi obowiązek ustalania przez organ podatkowy w decyzji ulgowej wydanej na podstawie art. 67a § 1 pkt 1 lub 2 Ordynacji podatkowej, na wniosek podatnika złożony w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii albo w okresie 30 dni po ich odwołaniu, opłaty prolongacyjnej od kwoty podatku lub zaległości podatkowej, stanowiących dochód budżetu państwa. (art. 15za). Zwolnienie z opłaty dotyczy także odroczonych lub rozłożonych na raty należności płatników lub inkasentów, następców prawnych oraz osób trzecich.
Analogiczne zwolnienie przewidziano dla składek na ubezpieczenie społeczne należnych za okres od dnia 1 stycznia 2020 r. W przypadku wniosku złożonego w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii albo w okresie 30 dni następujących po ich odwołaniu, Zakład Ubezpieczeń Społecznych przy zawarciu z podatnikiem umowy o odroczeniu terminu płatności składek albo rozłożeniu na raty należności nie ustala opłaty prolongacyjnej, o której mowa w art. 29 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. (art. 15zb)
Opłaty prolongacyjnej nie stosuje się także w stosunku do decyzji wydawanych przez Prezesa Zarządu Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych ) na wniosek pracodawcy złożony w okresie od dnia 8 marca 2020 r. do upływu 6 miesiąca od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii o odroczenie terminu płatności należności i zaległości lub rozłożeniu ich na raty. (dodany art. 68gf ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych)
Opłata prolongacyjna stanowi opłatę, która jest naliczona przez organ podatkowy w miejsce odsetek za zwłokę. Stawka opłaty prolongacyjnej jest równa obniżonej stawce odsetek za zwłokę i stanowi 50% jej podstawowej stawki.
A co z podatkami lokalnymi stanowiącymi dochód budżetu gminy, których termin płatności został odroczony lub zostały rozłożone na raty?
Te gminy, których organy w drodze uchwały wprowadziły opłatę prolongacyjną przed stanem epidemii, ustalają tę opłatę w wydawanych decyzjach ulgowych bez zmian. Ustawa „antykryzysowa” nie wprowadza ustawowego odstąpienia od ustalenia opłaty prolongacyjnej od odroczonych lub rozłożonych na raty podatków lokalnych stanowiących dochody jednostek samorządu terytorialnego wobec podatników, płatników, inkasentów, następców prawnych i osób trzecich.
W jaki sposób samorządy mogą zwolnić podatników od opłaty prolongacyjnej?
Gminy (powiaty, województwa), aby obniżyć stawkę opłaty prolongacyjnej albo całkowicie zwolnić podatników z obowiązku jej uiszczania w decyzjach wydawanych w trybie art. 67a Ordynacji podatkowej w okresie stanu epidemii i w określonym czasie po jego odwołaniu, mogą wprowadzić stosowne zmiany w drodze uchwały właściwego organu na najbliższej jego sesji. Wprowadzenie ww. opłaty jest fakultatywne, zatem zmiana stawki bądź odstąpienie od jej ustalania może nastąpić w każdym czasie.
Czy w decyzji można odstąpić od ustalenia opłaty prolongacyjnej z powołaniem się na klęskę żywiołową, bez konieczności wprowadzenia w uchwale zmian stawek czy całkowitego odstąpienia od jej ustalania?
Opłaty prolongacyjnej nie ustala się, gdy przyczyną wydania decyzji były klęska żywiołowa lub wypadek losowy. (art. 57 § 5 Op) Dotyczy to także opłat prolongacyjnych wprowadzonych uchwałami organów stanowiących jednostki samorządu terytorialnego. Okoliczności zaistnienia klęski żywiołowej powinny być ustalone przez organ podatkowy w decyzji.
Obecnie w Polsce nie ma wprowadzonego stanu klęski żywiołowej. Pomimo to, klęska żywiołowa może występować niezależnie od wprowadzenia jej stanu przez rząd. Definicję legalną klęski żywiołowej zawiera ustawa o stanie klęski żywiołowej (Dz. U. z 2017 r. poz. 1897). Klęską żywiołową jest katastrofa naturalna, której skutki zagrażają życiu lub zdrowiu dużej liczby osób, a pomoc i ochrona mogą być skutecznie podjęte tylko przy zastosowaniu nadzwyczajnych środków, we współdziałaniu różnych organów i instytucji oraz specjalistycznych służb i formacji działających pod jednolitym kierownictwem. Z kolei katastrofą naturalną w rozumieniu powołanej ustawy jest zdarzenie związane z działaniem sił natury, w szczególności masowe występowanie chorób zakaźnych ludzi.
Czy obecnie mamy do czynienia z masowym występowaniem chorób zakaźnych ludzi i co to właściwie oznacza?
Odpowiedź wydaje się oczywista. W ratownictwie medycznym przez wypadek masowy rozumie się zdarzenie, w przypadku którego dostępne środki nie pozwalają na udzielenie pełnej pomocy wszystkim poszkodowanym. Nie ulega wątpliwości, że występowanie wirusa SARS-CoV-2 zagraża życiu lub zdrowiu dużej liczby osób ze względu na brak skutecznego leku i szczepionki na wywoływaną przez niego chorobę (COVID-19), a wszelkie środki, które dotychczas są podejmowane przez organy i instytucje mają charakter nadzwyczajny i bezprecedensowy. Szybki wzrost zachorowań i ogłoszony stan epidemii przemawiają za stwierdzeniem wystąpienia klęski żywiołowej.
Aby zastosować zwolnienie od opłaty prolongacyjnej istotne jest, aby przyczyną wydania decyzji była klęska żywiołowa. Organ podatkowy każdorazowo powinien w oparciu o indywidualny stan faktyczny ocenić, czy przyczyną wydania decyzji o odroczeniu terminu płatności czy rozłożenia na raty były okoliczności związane z występowaniem w danym czasie koronawirusa.
apl.radc. Joanna Kucera
e-mail: joanna.kucera@pwkp.pl